เศรษฐกิจแบบโบราณรอบทะเลสาบสงขลา

พื้นที่รอบทะเลสาบสงขลาและคาบสมุทรภาคใต้ของประเทศไทยเป็นเส้นทางการค้าข้ามคาบสมุทรมาตั้งแต่ สมัยโบราณ มีร่องรอยหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่ได้รับการค้นพบกระจายตัวอยู่ตามพื้นที่ต่าง ๆ

พุทธศาสนาในลุ่มทะเลสาบสงขลา

พื้นที่บริเวณลุ่มทะเลสาบสงขลาตั้งอยู่บนคาบสมุทรมลายู และเป็นหนึ่งในเส้นทางการค้าสำคัญมาตั้งแต่สมัยโบราณ ทำให้พื้นบริเวณนี้ป็นพื้นที่แรก ๆ ที่รับอารยธรรมต่าง ๆ เข้ามา รวมทั้งเรื่องของศาสนา ชวนเรียนรู้เรื่องราวของศาสนาพุทธในลุ่มทะเลสาบสงขลาในเทปนี้

มุสลิมเมืองสงขลา อัตลักษณ์และชาติพันธุ์สัมพันธ์

รู้จัก “มุสลิมเมืองสงขลา” ซึ่งเคยที่มีบทบาทมาตั้งแต่สงขลาในยุคแรกเริ่ม ในสมัยอยุธยาตอนกลาง ที่เรียกว่า “ซิงกอรา”

รอยจีนในเมืองเก่าสงขลา

บ้านเมืองรอบทะเลสาบสงขลา มีพ่อค้านานาชาติเดินทางเข้ามา โดยเฉพาะพ่อค้าชาวจีน ที่สามารถพบหลักฐานจำนวนมาก โดยเฉพาะสินค้าในยุคราชวงศ์ซ่งใต้ ทำให้ปัจจุบันเมืองเก่าสงขลา ไม่เราว่าจะเดินไปทางไหน เราก็จะเห็นความเป็นจีนอยู่แทบจะทุกที่ จนมีคนกล่าวว่า “สงขลาเป็นเมืองของคนจีน”

เมืองเก่าสงขลา จากหัวเขาแดงสู่แหลมสนและบ่อยาง

หลังจากเมืองสงขลา หรือ ซิงกอรา ที่หัวเขาแดงในสมัยกรุงศรีอยุธยาถูกทําลายลงไปแล้ว ประชาชนที่เคยอาศัยอยู่ในเมืองส่วนใหญ่ได้โยกย้ายไปอยู่บริเวณฝั่งแหลมสนซึ่งอยู่อีกฟากหนึ่งของหัวเขาแดง ต่อมาสมัยรัชกาลที่ 3 มีผู้คนเข้ามาอาศัยหนาแน่นขึ้น แต่พื้นที่แหลมสนคับแคบไม่สามารถขยับขยายเมืองได้ และประสบปัญหาขาดแคลนน้ำจืดเพื่อการอุปโภค จึงทำให้มีการย้ายเมืองข้ามฟากทะเลสาบสงขลามายังฝั่งตำบลบ่อยาง

เมืองพัทลุง บนเส้นทางประวัติศาสตร์

เมืองพัทลุงมีหลักฐานการตั้งถิ่นฐานมาแล้วตั้งแต่สมัยพุทธศตวรรษที่ 18 หรือก่อนหน้านั้น และมีการย้ายเมืองมาแล้ว 12 ครั้ง อุดมไปด้วยผู้คนหลากหลายเชื้อชาติศาสนา ดังมีผู้ปกครองที่นับถือทั้งพุทธศาสนา และศาสนาอิสลาม จนกล่าวได้ว่าพัทลุงเป็นเมืองแผ่นดินธรรมแผ่นดินทอง

ซิงกอรา เมืองสงขลาในสมัยอยุธยา

ย้อนไปดูเรื่องราวสงขลาในอดีต บ้านเมืองบนปลายแผ่นดินคาบสมุทรสทิงพระที่เรียกว่า “หัวเขาแดง” ในช่วงสมัยกรุงศรีอยุธยา พื้นที่ตรงนี้ถือได้ว่าเป็นจุดยุธศาสตร์สำคัญในเส้นทางทางการค้า บนคาบสมุทรมลายู และเป็นชัยภูมิที่ดีเหมาะสมในการทำท่าเรือ เป็นสถานีการค้าขนาดใหญ่ เป็นที่รู้จักจากโลกตะวันตก ในนาม “ซิงกอรา”

โคกเมืองวัดเขียนบางแก้วและเมืองสทิงพระ : บ้านเมืองในพุทธศตวรรษที่ 18

พื้นที่รอบลุ่มทะเลสาบสงขลา มีการเริ่มตั้งถิ่นฐานเป็นชุมชนที่เป็นหลักแหล่งมาตั้งแต่สมัยก่อนพุทธกาล แต่เรื่องราวของการเกิดขึ้นของเมืองโคกเมืองวัดเขียนบางแก้วและเมืองสทิงพระ ที่ตั้งอยู่ในพื้นที่บริเวณลุ่มทะเลสาบสงขลาในช่วงพุทธศตวรรษที่ 18 นั้นกลับเลือนลางหายไป ในความเป็นจริงแล้ว...ประวัติศาสตร์ในช่วงเวลานี้ไม่ได้หายไปไหน เพียงแต่หลายภาคส่วน อาจจะยังไม่เห็นความสำคัญ

ตำนานพระนางเลือดขาว

พาทุกท่านออกเดินทางตามเส้นทางของ “ตำนานพระนางเลือดขาว” ตำนานเก่าแก่ที่มีความเชื่อมโยงกับการศึกษาประวัติศาสตร์ที่เชื่อมโยงความเชื่อ ความศรัทธา และเป็นที่มาของประเพณี และพิธีกรรมต่าง ๆ ของผู้คนในพื้นที่ลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลา

ลุ่มทะเลสาบสงขลา ภูมิวัฒนธรรมการสร้างบ้านแปงเมือง

ย้อนประวัติศาสตร์ภูมิวัฒนธรรมการสร้างบ้านแปงเมืองรอบลุ่มทะเลสาบสงขลา ที่สัมพันธ์กับภูมินิเวศอันโดดเด่น และภูมิศาสตร์ที่ตั้งอยู่บนเส้นทางการค้าข้ามคาบสมุทร รวมไปถึงตำนานความเชื่อร่วมกันของกลุ่มบ้านเมืองในบริเวณนี้

วังลดาวัลย์ นาฏกรรมการดนตรีสู่วิถีภาพยนตร์

นาฏกรรมในสมัยรัตนโกสินทร์ จากรากงดงามของงานศิลป์ สู่งานด้านดนตรี การละคร จนบรรจบสู่ศาสตร์ภาพยนตร์ สถานที่สำคัญแห่งหนึ่งของเรื่องราวนี้คือ “วังลดาวัลย์” หรือวังแดง ถือเป็นต้นกำเนิดของวงปี่พาทย์ประจำวัง ทั้งยังเป็นที่ประทับของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร์ ซึ่งเป็นต้นราชสกุลยุคล อีกทั้งบุคคลสำคัญในราชสกุลยุคลหลายท่านก็ได้สืบสานงานศิลป์ การดนตรี การละคร และภาพยนตร์ จนมีชื่อเสียงและสร้างคุณค่าในหน้าประวัติศาสตร์จวบจนปัจจุบัน

วังบ้านดอกไม้

พาไปสำรวจ “วังบ้านดอกไม้” และ “พระราชวังพญาไท” ถือเป็นจุดเริ่มต้นของคลื่นสัญญาณวิทยุกระจายเสียงในประเทศไทย ที่เต็มไปด้วยเสน่ห์น่าค้นหา ก่อเกิดเป็นการสื่อสาร กระจายข้อมูล ข่าวสารความรู้และความบันเทิงไปทั่วทุกพื้นที่ แม้ปัจจุบันความผูกพันก็ยังคงอยู่

วังบางขุนพรหมกับบิดาแห่งดนตรีไทยสากล

วังบางขุนพรหมถือเป็นวังที่สวยงามที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศไทย มีชื่อเสียงอย่างมากในเรื่องของการส่งเสริมการศึกษาจนมีอีกชื่อเรียกหนึ่งว่า "บางขุนพรหมยูนิเวอร์ซิตี" แต่นอกจากนี้วังบางขุนพรหมยังโดดเด่นอย่างมากในเรื่องมหรสพ การดนตรี จากรากสู่เราจะพาทุกคนไปสำรวจความงดงามของวังบางขุนพรหมผ่านเรื่องราวความเป็นมาต่าง ๆ อันเปี่ยมไปด้วยเสน่ห์

วังหน้ากับรากฐานการศึกษาทางนาฏกรรม

สำรวจความเป็นมาในอีกมุมของวังหน้ากับการวางรากฐานการศึกษาด้านนาฏกรรม จากการตั้ง “โรงเรียนนาฏดุริยางคศาสตร์” สู่ “โรงเรียนนาฏศิลป” และพัฒนาเป็น “วิทยาลัยนาฏศิลป” อันเป็นสถาบันการศึกษาที่มุ่งผลิตครูและบุคลากรสายอาชีพ ในด้านนาฏศิลป์ ดนตรี และมีการขยาย “วิทยาลัยนาฏศิลป” ออกไปตามภูมิภาคต่าง ๆ ทั่วประเทศ

วังหน้ากับนาฏกรรมยุคสยามใหม่

ยังคงสำรวจเรื่องราวในพระราชวังบวรสถานมงคล หรือ “วังหน้า” โดยมีใจความอยู่ที่การเปลี่ยนผ่านสู่การเป็นบ้านเมืองในยุคสยามใหม่ ตั้งแต่สมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 เป็นต้นมา สยามเกิดการเปลี่ยนแปลงในการพัฒนาบ้านเมืองอย่างเด่นชัด ทั้งจากการเข้ามาของชาติตะวันตก รวมถึงเทคโนโลยีต่าง ๆ จนเรียกได้ว่า นี่คือจุดเริ่มต้นของยุคสยามใหม่ การเปลี่ยนผ่านในห่วงเวลาเหล่านั้นมีเสน่ห์ที่น่าสนใจมากมายเกิดขึ้น

วังหน้ากับนาฏกรรมคลาสสิก ในกรุงรัตนโกสินทร์ยุคเริ่มแรก

“วังหน้า” หรือพระราชวังบวรสถานมงคล ซึ่งปัจจุบัน คือ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร ในอดีตนั้นถือเป็นต้นกำเนิดของงานศิลป์ในด้านต่าง ๆ โดยเฉพาะโขนและละคร จากรากสู่เราชวนทุกคนมาทำรู้จักกับ “วังหน้า” ในหลากหลายความหมาย ความสำคัญ และบทบาทหน้าที่ในอดีต แม้ว่าในช่วงต้นรัชสมัยดังกล่าวยังมีการรบ - การศึกอยู่ แต่ศิลปะการละครในช่วงเวลานั้นกลับเป็นยุคที่รุ่งโรจน์และเฟื่องฟู เหตุใดจึงเป็นเช่นนั้น ?

เราคือรากของแผ่นดิน

หลังช่วงปี 2500 เป็นต้นมา ประเทศไทยมีการพัฒนาบ้านเมืองในหลายด้าน บางคนอาจมองเห็นความเสื่อมถอย บางคนก็มองเป็นเรื่องปกติของการพัฒนา จากรากสู่เราพาไปพบและพูดคุยกับผู้คนรุ่นปัจจุบันที่ อ. แกลง จ.ระยอง และ จ.จันทบุรี ที่ต่างหาทางออกให้กับอาชีพ ให้กับชีวิตโดยเชื่อมโยงคุณค่าเดิมของภูมินิเวศน์ในพื้นที่ และสังคมวัฒนธรรมในอดีตกับวิถีชีวิตในปัจจุบันและสร้างนวัตกรรมให้เกิดขึ้นอย่างยั่งยืน

จุดเริ่มต้นการพัฒนาภาคตะวันออก

“ภาคตะวันออก” นอกจากจะมีทรัพยากรธรรมชาติที่สมบูรณ์ยังมีทำเลที่ดี เนื่องจากอยู่ไม่ไกลจากกรุงเทพฯ และอยู่ติดอ่าวไทยซึ่งเป็นช่องทางเข้า-ออกในการขนส่งสินค้าทางทะเล รัฐในหลายยุคสมัยที่ผ่านมาจึงพยายามพัฒนาพื้นที่ดังกล่าวให้เป็นพื้นที่อุตสาหกรรมของประเทศ ด้านนึงก็ช่วยพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ แต่อีกด้านก็มีวิถีชีวิตดั้งเดิมและทรัพยากรทางธรรมชาติต้องตกเป็นผู้เสียสละจากเรื่องนี้

บางละมุง ชลบุรี : คุณค่าของเมืองเก่ากับท่าเรือน้ำลึก

“บางละมุง” เป็นอำเภอที่สำคัญของจังหวัดชลบุรี ตั้งอยู่ชายทะเลทางทิศใต้ของจังหวัด จากอดีตเป็นจุดจอดเรือที่มีชื่อเสียงมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ถึงทุกวันนี้ที่นี่กลายเป็นแหล่งท่องเที่ยวยอดนิยมโดยเฉพาะเมืองท่องเที่ยวอย่างพัทยา ไปสำรวจความเป็นมาอันมีจุดเปลี่ยนสำคัญจากการสร้างท่าเรือน้ำลึก “ท่าเรือแหลมฉบัง” ที่เปลี่ยนแปลงวิถีผู้คนไปอย่างมากมายจวบจนปัจจุบัน